Vrouwen De Keileweg

In september vorig jaar werd de tippelzone aan de Keileweg in Rotterdam gesloten. Bouman GGZ vangt de vrouwen op die er werkten. Ze komen terecht in huizen met oud-collega’s;  Intensief Begeleid Wonen (IBW).

Jeroen van der Have is ‘de baas’ in één van de huizen voor de vrouwen van ‘voorheen de Keileweg.’ Als er ergens in het pand aan de 1e Pijnackerstraat in Rotterdam rumoer klinkt, moet hij even weg. Even een ruzie sussen over een pak shag, zo gebeurd. Van der Have werkt al tien jaar bij Bouman en kent de meeste vrouwen ‘van haver tot gort.’ Dat helpt.
In het pand in het Oude Noorden in Rotterdam wonen nu zestien vrouwen. Wonen, Van der Have legt graag de nadruk op dat woord. ,,Het is hier geen gevangenis. We zien vrouwen ook niet als patiënt, we proberen door het ziektebeeld van verslaving en psychiatrische problematiek heen te kijken. Vrouwen die hier wonen hebben al jarenlang geleefd met labels als junk en hoer, erg negatief. Daar willen we vanaf.’’
Geen gevangenis, maar wel een huis met regels. Er is corvee, boodschappen doen, koken, samen eten op vaste tijden, alles in overleg, ieder zijn taak. Op doordeweekse dagen moet iedereen om tien uur ’s avonds binnen zijn, in het weekend om elf uur. Dat levert zelden problemen op, vertelt Van der Have. ,,De meeste vrouwen hoeven niet meer zo nodig de deur uit. Ze hebben jaren op straat geleefd en zijn nu blij met een leuk ingerichte eigen kamer. Ze zijn opgelucht omdat ze niet meer afhankelijk zijn van een vriendje of een suikeroompje, hoe je het wilt noemen. In plaats van die afhankelijkheid, waarbij het evenwicht altijd zoek was, bieden wij bescherming.’’
Bescherming, geen sancties. ,,Als iemand afwijkt van de huisregels, gaan we niet straffen, maar praten. We moeten het vertrouwen zien te behouden. Vergeet niet dat ‘onze’ vrouwen van ver komen. Jarenlang op straat leven eist zijn tol. Nu ze veel minder drugs gebruiken komen lichamelijke gebreken aan het licht als slechte longen, versleten knieën, slechte gewrichten. Op het psychisch vlak hebben veel vrouwen te maken met een post traumatisch stress syndroom. Ze hebben dingen meegemaakt als schietpartijen, verkrachting, mishandeling, groepsverkrachting. Iemand heeft dagenlang opgesloten gezeten. Bij een ander werd een keer de keel dichtgeknepen, ze werd voor dood in de greppel gegooid. We zijn ermee naar de politie gegaan, maar die heeft er niks aan gedaan. De politie redeneert: ‘je zult het er zelf wel naar gemaakt hebben, je zult wel onder invloed geweest zijn.’ Op zo’n moment verliest een vrouw haar vertrouwen in de hulpverlening.’’
,,De dames zijn geen heiligen geweest’’, zegt Van der Have ook. Dat blijkt bij voorbeeld op momenten dat het verleden hen inhaalt. Dan komen er ineens brieven van deurwaarders binnen omdat er nog oude schulden open staan.’’
Het kan ook gebeuren dat vrouwen moeten zitten voor een delict uit het verleden. Van der Have probeert dat als het even kan te voorkomen. ,,Als je je in de gevangenis kwetsbaar opstelt, trek je het daar niet, dus vallen vrouwen er snel terug in hun oude straatgedrag. Dan raken ze alles wat ze opgebouwd hebben weer kwijt. Daarom proberen we met politie en justitie afspraken te maken over alternatieven; werkstraffen of elektronische detentie. Vaak lukt dat.’’
Door op deze manier dichtbij de bewoners van het huis te staan, wekt en handhaaft Van der Have het vertrouwen dat nodig is voor succes. Veel praten klinkt misschien wat soft, maar, zegt Van der Have: ,,Ik weet van de meeste vrouwen wat ze al bereikt hebben. Als ze een keer terugvallen, kan ik dat goed plaatsen.’’
Zo’n terugval ligt steeds op de loer als het gaat om drugsgebruik. Regel in het huis aan de 1e Pijnackerstraat is dat vrouwen er af en toe mogen gebruiken, één keer per maand bij voorbeeld. Volledig afkicken is geen doel. ,,Dat lukt meestal tóch niet. Veel vrouwen die hier wonen, gebruiken al twintig, dertig jaar. Hun hersenen zijn als het ware geëtst door drugsgebruik. Er is sprake van craving, een sterke drang vanuit de hersenen om te gaan gebruiken. Als je per se wilt dat niemand nog iets gebruikt, ontken je dat ziektebeeld. We streven wel naar zo weinig mogelijk, maar het is geen wet. We willen het gebruik wel beperken tot het weekend. De dagbesteding mag er niet door in gevaar komen.’’
Dat er weinig problemen zijn rond drugsgebruik verklaart Van der Have uit de motivatie van de vrouwen. Ze zijn niet zomaar in het huis beland, hebben al een zorgtraject achter de rug. Ze zijn via een crisiscentrum of zorgcentrum van Bouman GGZ binnengekomen. In een kliniek is een diagnose gesteld en een behandelplan gemaakt.
Er zijn nu drie opvanghuizen volgens het IBW-model geopend voor de vrouwen van de Keileweg, dat moeten er uiteindelijk tien worden, elk met zijn specifieke bewoners. Vrouwen met persoonlijkheidsstoornissen, borderliners, antisociaal gedrag, schizofrenie, ze kunnen in een aparte woning terecht. Met standaard inbegrepen, 24 uur zorg per dag.
Voor sommigen is een IBW-huis een opstap naar zelfstandigheid, voor anderen een eindstation, maar hoe dan ook krijgt het leven van de vrouwen een andere draai omdat ze dat zelf willen. ,,Ze krijgen medicatie, werken mee aan de behandeling en zijn bereid zich aan afspraken te houden.’’
Daarom verbaast het Van der Have ook niet dat er weinig problemen zijn met de buurt, in de 1e Pijnackerstraat. Totaal geen enkel probleem, zegt hij zelfs, terwijl er aanvankelijk veel weerstand was tegen de komst van de vrouwen. ,,Dat heeft te maken met angst en beeldvorming in de media. Mensen dachten dat ze alle ellende van de Keileweg nu in hun eigen buurt zouden krijgen. Ze zagen de spuiten en de condooms al op straat liggen, maar daar is geen sprake van. De vrouwen zijn hier vrijwillig en willen er dus iets van maken. Ze zien dit als hun thuis. Naarmate ze hier langer zijn, zien ze steeds beter de meerwaarde van de opvang. Ze hebben er belang bij dat het rustig blijft.’’

Uit Zorg en Welzijn